Αυτοβιογραφία ενός βιβλίου

Τό πιό ενδιαφέρον μυθιστόρημα του 1994, Aπ' όσα διάβασα, βρίσκω πώς είναι η Αυτοβιογραφία ενός βιβλίου του Μισέλ Φάις. Μολονότι τό πρώτο βιβλίο ενός νέου συγγραφέα, εντυπωσιάζει για τήν ωριμότητα του στοχασμού και την πολυτροπία της Aφήγησης. Σπύρος Τσακνιάς (Το Βήμα, 1.1.1995) Η Αυτοβιογραφία ενός βιβλίου είναι μιά έξοχη αναδόμηση (η αποδόμηση) της ζωής και της ιστορίας της Κομοτηνής. Δεν υπάρχει η εκ των άνω φωνή της αυθεντίας, αλλά μια πολυποίκιλη συλλογή «συνηθισμένων» ιστοριών, το υλικό τής Ιστορίας καθεαυτήν. Από τις πρώτες σελίδες, είναι προφανές ότι ο συγγραφέας εχει αποφασίσει να αντιμετωπίσει κατά μέτωπο τό ζήτημα της Ιστορίας. Ο αφηγητής παραδέχεται κενά στην ιστορική καταγραφή, αβεβαιότητες και απορίες. Αυτές οι παύσεις μπορούν νά εκληφθούν ως υπονοούμενη μομφή κατά της «εθνικιστικής» σχολής της ελληνικής ιστορίας, για την προσήλωσή της στο θέμα της ελληνικής συνοχής καί συνέχειας. Ολόκληρο το βιβλίο το διατρέχει σαν μαύρο νήμα, χωρίς όμως ποτέ νά υπερτονίζεται, η εκτόπιση της εβραϊκής κοινότητας της Κομοτηνής κατά τή διάρκεια του πολέμου. Ο Φάις πετυχαίνει εκεί που πολλές ιστορικές εργασίες αστοχούν. Mark Mazower (Bulletin of Judae-Greek Studies University of Cambridge, No 17, Winter 1995) Το μυθιστόρημα του Φάις θα αποκτήσει, νομίζω, κομβική σημασία στην ιστορία της Ελληνικής Λογοτεχνίας καθώς συνυφαίνει καί υπερβαίνει διαδοχικά το φάσμα τριων ρευμάτων: του ρεαλισμου, του μοντερνισμού και του μεταμοντερνισμού, συνδυάζοντας έντεχνα την ιστορία με τη μνήμη και την αυτοβιογραφία με τη μυθοπλασία. Ο Φάις πατάει μεν στο μοντερνισμό του Προυστ και του Κάφκα, με την Κομοτηνή να γίνεται το δικό του Κομπρέ, η δική του Πράγα, ταυτόχρονα όμως διακατέχεται από τη μεταμοντερνιστική υποψία καί αυτοαναίρεση. Δημήτρης Τζιόβας (Βιβλιοπωλειο «Ελευθερουδάκης», 31.5.1997)