Οι δύο φίλοι

Οι «Δύο φίλοι», το μυθιστόρημα που δεν ολοκλήρωσε το 1952, και που βγαίνει για πρώτη φορά στο φως, είναι η ιστορία του Σέρτζιο και του Μαουρίτσιο. Ο Σέρτζιο προσχωρεί στον κομμουνισμό για να ξεφύγει από την αδράνεια και την απομόνωση, και η ιδεολογία παίρνει τη μορφή της μακιαβελλικής οπτικής «ο σκοπός αγιάζει τα μέσα». Για να καταφέρει να προσηλυτίσει στον κομμουνισμό τον φίλο του Μαουρίτσιο, που προέρχεται από πλούσια, αστική οικογένεια, ο Σέρτζιο φτάνει στο σημείο να θυσιάσει το πολυτιμότερο αγαθό, την αγάπη. Τα τρία δακτυλογραφημένα αποσπάσματα, που ανήκουν στο Ίδρυμα Μοράβια, βρέθηκαν μέσα σε μια βαλίτσα, θεωρούνται από τα σημαντικότερα κείμενα του Μοράβια και αναφέρονται στην «ιστορία μερικών νεαρών κομμουνιστών και στις ερωτικές τους περιπέτειες σε σχέση με την πολιτική ιδεολογία, υπογραμμίζοντας τον βαθμό που επηρεάζει ένα κόμμα τη συναισθηματική ζωή χωρίς να αφήνει στον άνθρωπο ίχνος ατομικότητας» (εξηγεί ο Μοράβια σε μια συνέντευξη του 1953). Ο Μοράβια δεν είχε αναφερθεί ποτέ στις εμπειρίες του από τον πόλεμο, στο τέλος της δεκαετίας του τριάντα, στην πτώση του φασισμού και στην περίοδο της Απελευθέρωσης όπως έκανε σε τούτες τις εξαιρετικές σελίδες.